Na profilu Towarzystwa Przyjaciół Namysłowa w ramach cyklu ONA – czyli O Namysłowskiej Architekturze – na przykładzie Smogorzowskiej świątyni został opisany element architektoniczny, jakim jest RZYGACZ (GARGULEC).
RZYGACZ – inaczej gargulec lub plwacz, to ozdobne zakończenie rynny dachowej wystające poza lico muru. Zadaniem rzygaczy była ochrona elewacji budynków przed intensywnym zamoczeniem wodą deszczową. Dzięki temu, że wylotowi nadawano często kształt twarzy lub pyska odnoszono wrażenie wypływania wody z „ust” – stąd nazwa tego elementu architektonicznego (gargulio – gardło).
Gargulce znano już w czasach antycznych, ale szczególnie ozdobną formę przyjęły w gotyckiej architekturze sakralnej we Francji: smoki, groźne pyski zwierzęce czy powykrzywiane twarze ludzkie, według dawniejszych wierzeń miały odstraszać złe moce.
W architekturze antycznej i gotyckiej rzygacze najczęściej robiono z kamienia, natomiast w czasach nowożytnych wytwarzano je najczęściej z blaszanych elementów.
Na fotografiach gargulce na wieży neogotyckiego kościoła św. Jana Chrzciciela w Smogorzowie.
Źródła fotografii: Roman Szołdra (www.turystyka-namyslow.pl) oraz Portal Namyslowianie.pl.
Widoczna powyżej smocza głowa zdobi osobny budyneczek (kostnicę lub obiekt niekiedy zwany domkiem grabarza), stanowiący fragment muru okalającego smogorzowski kościół. Nie spełnia ona jednak roli gargulca, lecz jest maszkaronem.
Maszkaron lub maskaron (z wł. mascherone, w fr. mascaron) – rzeźbiarski motyw dekoracyjny w postaci stylizowanej głowy ludzkiej lub fantastycznej postaci, stosowany w rzeźbie architektonicznej i rzemiośle artystycznym.